Κομποστοποίηση
Αν και ο όρος “κομποστοποίηση” χρησιμοποιείται τυπικά πλέον από τον άνθρωπο και θεωρείται μια “ανθρώπινη” δραστηριότητα, εντούτοις δεν είναι τίποτα άλλο παρά ένας μηχανισμός ανακύκλωσης, της ίδιας της φύσης αποκλειστικά, ο οποίος και αποτελεί την βασικότερη λειτουργία μέσα από την οποία εξασφαλίζει από μόνη της τα θρεπτικά στοιχεία που έχει ανάγκη και φροντίζει για την αέναη διατήρηση και βιωσιμότητα της.
Αν επιχειρήσουμε να δώσουμε ένα ορισμό στην κομποστοποίηση, θα ήταν απλά, ανακύκλωση της οργανικής ύλης που έχει συμπληρώσει τον κύκλο ζωής της και μετατροπή της σε χρήσιμο εδαφοβελτιωτικό υλικό.
Ο άνθρωπος, κατ’ ακρίβεια, απλώς βάζει το χέρι του και υποβοηθά αυτή την διεργασία να διεκπεραιωθεί, με ελεγχόμενο τρόπο και σχετική επεξεργασία, μαζεύοντας την οργανική ύλη και αφήνοντας την να μετατραπεί από μόνη της σε υλικό βελτίωσης και εμπλουτισμού του εδάφους.
Όλες οι οργανικές ύλες είναι πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά πού έχουν ανάγκη τα φυτά (Άζωτο, Κάλιο, Φώσφορο, Μαγνήσιο, Άνθρακα, κλπ), ενώ παράλληλα μπορούν να μετατρέπουν τα μορφολογικά χαρακτηριστικά του εδάφους σε πιο κατάλληλες μορφές που να ευνοούν την ανάπτυξη των φυτών (π.χ την μετατροπή του εδάφους από βαρύ πηλώδες σε ελαφρύ ή να ενδυναμώνουν την συγκράτηση νερού σε αμμώδη εδάφη).
Η παραγωγή και εφαρμογή κόμποστ, αποτελεί την σημαντικότερη επιλογή-αντίβαρο απέναντι στην χρήση χημικών λιπασμάτων, προς όσους δεν επιθυμούν καμιά επαφή με χημικές ουσίες και παρασκευάσματα, ενώ πρέπει να αποτελεί επιτακτική ανάγκη και συνειδητή εφαρμογή προς τους βιοκαλλιεργητές.
Ο άνθρωπος μετατρέπει σε φυτόχωμα τα οργανικά του απορρίμματα από τα αρχαία χρόνια με διάφορους τρόπους..
-
τα κάνει σωρούς και περιμένει να “χωνευτούν”
-
ανοίγει λάκκους στη γη και τα ρίχνει μέσα
-
χρησιμοποιεί ειδικούς καλάθους
-
φτιάχνει ειδικούς χώρους επεξεργασίας
-
χειρίζεται ειδικά μηχανήματα
-
επινοεί δικές του κατασκευές
Η διαδικασία κομποστοποίησης των οργανικών υλών, είναι μια πολυσύνθετη διεργασία που διαδραματίζεται τόσο σε βιολογικό και οργανικό επίπεδο όσο και σε ανόργανο.
Έχει να κάνει με την δράση μικροοργανισμών, μακροοργανισμών, γαιοσκωλήκων και εντόμων αλλά και με την δράση του Οξυγόνου (παραδοσιακή αερόβια κομποστοποίηση) το οποίο βοηθά στην διάσπαση μέσω της οξείδωσης που ασκεί στις οργανικές ύλες.
Για την παραγωγή όμως του όσο το δυνατόν καλύτερου κόμποστ, τον δικό τους ρόλο παίζουν και οι συνθήκες μέσα στον όγκο του υλικού, καθώς επίσης και το είδος των ίδιων των υλικών και η περιεκτικότητα τους σε θρεπτικά συστατικά.
Η υγρασία, η θερμοκρασία και ο αερισμός, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες από τους οποίους εξαρτάται η ανάπτυξη και η αποτελεσματικότητα των μικροοργανισμών και η επιτυχής διάσπαση της οργανικής ύλης.
Το ίδιο το υλικό, η αναλογία αζώτου/άνθρακα και των υπόλοιπων οργανικών και ανόργανων στοιχείων, αποτελούν σημαντικούς παράγοντες για την τελική ποιότητα του κόμποστ σε σχέση με την περιεκτικότητα του σε θρεπτικά συστατικά.
Με την έλευση των ΕΜ στην ζωή μας, όπως και στις υπόλοιπες εφαρμογές τους, έτσι και στην κομποστοποίηση, έχουν ανοιχτεί νέες προοπτικές και νέες δυνατότητες οι οποίες μας προσφέρουν κατά πολύ καλύτερα αποτελέσματα.
Παραδοσιακή αερόβια κομποστοποίηση (χωματοποίηση)
Κατά την γνωστή παραδοσιακή αερόβια μέθοδο, η διάσπαση και αποικοδόμηση της οργανικής ύλης επιτυγχάνεται μέσα από την δράση των αερόβιων αποικοδομητικών μικροοργανισμών που υπάρχουν στην ίδια την οργανική ύλη και στο χώμα και μέσα από την οξείδωση που ασκεί το Οξυγόνο.
Το αποτέλεσμα είναι η αποσύνθεση της οργανικής ύλης και η μετατροπή της σε χώμα.
Ο σωρός πρέπει να ανακατεύεται τακτικά, για να αερίζεται και να λιπαίνεται, ούτως ώστε να μην δημιουργούνται αναερόβιες εστίες και σήψη και για να χαμηλώνουν οι ψηλές θερμοκρασίες που δημιουργούνται στο εσωτερικό.
Λόγω της οξείδωσης και των μεγάλων θερμοκρασιών που αναπτύσσονται στο εσωτερικό, χάνονται μεγάλες ποσότητες ενέργειας και θρεπτικών ουσιών.
Χρειάζεται μεγάλο χρονικό διάστημα να ωριμάσει και δημιουργούνται δυσάρεστες μυρωδιές, ειδικά αν πρόκειται για κομποστοποίηση φρέσκων οικιακών απορριμμάτων ή άλλων αποβλήτων και σκουπιδιών.
Οι ΕΜ (με προσθήκη ΕΜ βοκάσι από πίτουρο ή/και ΕΜ κεραμικής σκόνης), μπορεί να χρησιμοποιούνται κάθε φορά που προσθέτουμε υλικό ή κάθε φορά που ανακατεύουμε και βοηθούν στην ανάπτυξη του συνόλου των μικροοργανισμών που υπάρχουν στο υλικό, συμβάλλουν στον καλύτερο αερισμό του σωρού, αποτρέπουν την δημιουργία σήψης και μειώνουν το φαινόμενο της οξείδωσης.
Η ωρίμανση γίνεται γρηγορότερα και το φυτόχωμα είναι πιο πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες αναδύωντας μια ευχάριστη μυρωδιά ελαφρώς βρεγμένου χώματος.
Η εφαρμογή γίνεται απλά με ψεκασμό ή βρέξιμο του υλικού με ΕΜ αραιωμένους με νερό σε αναλογία 1:10 μέχρι 1:50 και με προσθήκη ΕΜ βοκάσι ή/και ΕΜ κεραμικής σκόνης.
Εκτός από την συμβολή και συνεισφορά τους κατά την παραδοσιακή αερόβια μέθοδο κομποστοποίησης, με την χρήση των ΕΜ διανοίγεται η προοπτική παραγωγής κόμποστ μέσα από αναερόβια ενζυμωτική διαδικασία (fermentation),
όπου το τελικό προϊόν (βοκάσι) είναι κατά πολύ ανώτερο λόγω της συντήρησης των θρεπτικών συστατικών και της ενέργειας.
Αναερόβια κομποστοποίηση - Παρασκευή Βοκάσι (αναερόβια ζύμωση σε οργανική ύλη)
βλ. επίσης “φτιάξτε τα μόνοι σας” και “οικιακή κομποστοποίηση”.
Με την χρήση των ΕΜ, ο όρος “κομποστοποίηση”, αποκτά ευρύτερη έννοια, πέραν της αερόβιας αποσύνθεσης και “χωματοποίησης” των οργανικών υλών.
Μέσα από την υποβολή σε αναερόβια Ζύμωση, των οργανικών υλών, είναι δυνατή, σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα, η παρασκευή υψηλής ποιότητας εδαφοβελτιωτικού, το οποίο αποκαλείται “βοκάσι”.
(Ο όρος “βοκάσι” είναι Ιαπωνικός και σημαίνει “ενζυμωμένη οργανική ύλη”)
Στην ουσία, αυτό που συμβαίνει κατ’ αυτή την διαδικασία, είναι απλά συντήρηση των υλικών, λόγω ακριβώς της ζύμωσης που υπόκεινται με τους ΕΜ.
Ως αποτέλεσμα, όλες οι θρεπτικές ουσίες και η ενέργεια της οργανικής ύλης παραμένουν, ενώ παράλληλα γίνεται και επιπλέον εμπλουτισμός με τα ωφέλιμα παράγωγα της ζυμογόνου δράσης των ΕΜ.
Λόγω της απουσίας του Οξυγόνου, δεν παρουσιάζεται καθόλου οξείδωση, ενώ η υγρασία παραμένει στο εσωτερικό διατηρώντας την θερμοκρασία σε κανονικά επίπεδα, δεν χρειάζεται ανακάτεμα και δεν δημιουργούνται άσχημες μυρωδιές.
Το τελικό προϊόν έχει την γνωστή γλυκόξινη μυρωδιά της ζύμωσης, στην επιφάνεια του μπορεί να παρουσιαστεί άσπρος μύκητας, ο οποίος είναι ωφέλιμος και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (15 μέρες-1 μήνα), απλά ενσωματώνοντας το στο χώμα.
Ωστόσο, όσο περισσότερο χρονικό διάστημα παραμένει, πάντα κάτω από αναερόβιες συνθήκες, τόσο περισσότερο ωριμάζει και γίνεται καλύτερο.
Εκτέλεση / Εφαρμογή
Αναερόβια κομποστοποίηση μπορεί να γίνει με χρήση κάποιου δοχείου που να κλείνει αεροστεγώς (π.χ. κάποιο πλαστικό βαρέλι ή κάλαθος), ή να γίνει σωρός και να καλυφθεί με κανναβίτσα και νάϋλον.
Τα υλικά που θα κομποστοποιηθούν, καλό είναι να θρυμματίζονται για να διευκολύνεται η ζύμωση που θα ακολουθήσει.
Αφού ψεκαστούν και υγραθούν ομοιόμορφα με διάλυμα ΕΜ και νερό σε αναλογία 1:10 - 1:50, (μπορεί επίσης να προστεθεί ΕΜ βοκάσι από πίτουρο και/ή κεραμική σκόνη σε αναλογία περίπου 1:100) και τοποθετούνται στο βαρέλι κατά στρώσεις, συμπιεσμένα.
Το υλικό μπορεί επίσης να μαζεύεται σε σωρούς, να σκεπάζεται πρώτα με κανναβίτσα και μετά με νάϋλον και να είναι συμπιεσμένο.
Για να παραμένει το νάϋλον στην θέση του και για να επιτύχουμε αναερόβιες συνθήκες στο εσωτερικό, μπορούμε να τοποθετήσουμε πέτρες ή χώμα γύρω γύρω πάνω στο νάϋλον.
Αν και η ζύμωση στο υλικό διενεργείται σε μεγάλο βαθμό μέσα σε 2 βδομάδες, οπόταν και μπορεί να χρησιμοποιηθεί, όσο το περισσότερο παραμένει στο δοχείο, πάντα υπό αναερόβιες συνθήκες, τόσο το καλύτερο γίνεται.
Η εφαρμογή του στο έδαφος σε μεγάλες εκτάσεις γίνεται απλά με άπλωμα και ενσωμάτωση με ελαφριά επιφανειακή φρέζα (τσάπες).
Στον κήπο, σκάβουμε αυλάκια ή λάκκους, αναλόγως του τι θα φυτέψουμε, το απλώνουμε μέσα και σκεπάζουμε με χώμα.
Σε γλάστρες, ανθώνες κλπ, πρώτα τοποθετούμε χώμα στον πάτο, ακολούθως το βοκάσι και σκεπάζουμε με χώμα.
Κατά την τοποθέτηση του μπορούμε να το ψεκάσουμε και πάλι με διάλυμα ΕΜ με νερό και να προσθέσουμε ΕΜ βοκάσι από πίτουρο και /ή ΕΜ κεραμική σκόνη για περαιτέρω εμπλουτισμό.
Λόγω του ότι, το ΕΜ βοκάσι έχει “όξινο χαρακτήρα”, δεν θα πρέπει να έρθει σε απευθείας επαφή με το ριζικό σύστημα των φυτών ή των σπόρων.
Η σπορά, καλύτερα να γίνεται 2 βδομάδες μετά την ενσωμάτωση του στο έδαφος.
Η μεταφύτευση έτοιμων φυτών ή δενδρυλλίων, σε λάκκους, αυλακιές ή γλάστρες, μπορεί να γίνει αμέσως, νοουμένου ότι θα υπάρχει κάποια ποσότητα από χώμα ή έτοιμο φυτόχωμα, ούτως ώστε μέχρι να αναπτυχθεί το ριζικό τους σύστημα και να φτάσει στο βάθος που τοποθετήθηκε, αυτό να έχει ήδη διασπαστεί, οπόταν και θα αποτελεί πλέον ένα σπουδαίο υπόβαθρο και μια πλούσια πηγή θρεπτικών ουσιών και ενέργειας για την ανάπτυξη και την ενδυνάμωση των φυτών.
Και στις δύο μεθόδους κομποστοποίησης, η χρήση των ΕΜ διασφαλίζει γρήγορη ωρίμανση χωρίς σήψη και άσχημες μυρωδιές και πιο πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες τελικό προϊόν.